تابناک: سيد قاسم رستمی، عضو هيأت علمی دانشگاه نوشت:
اول دیمای (۲۲ دسامبر) هر سال، زايوه میل صفحه مداری زمين با استای آن، به مینیمم مقدار آن نسبت به خورشيد می رسد. اين مقدار در حال حاضر برابر با منفی ۲۳.۴۳۷۷ درجه خواهد رسید. از نظر نجومی در این زمان، زمین به نقطه انقلاب زمستانی می رسد. لذا با فرا رسيدن اول دی ماه، ساکنان نيم کره شمالی زمين، با پديده بلندترين شب سال (و يا کوتاهترين روز سال) روبرو خواهند بود. البته چند نکته در اين زمينه عبارت است از:

۱- بر عکس ساکنان نيم کره جنوبی دارای پديده بلندترين روز سال و کوتاهترين روز سال هستند.

۲- روی خط استوا طول شب و روز در تمام روزهای سال برابر با ۱۲ ساعت است.

۳- هر چه از استوا به سمت قطب شمال می رويم، طول شب يلدا افزايش می يابد. بطوري که طول شب يلدا در قطب شمال ۲۴ ساعت است (۶ ماه شب از اول مهر تا اول فروردين).

۴- به علت کم شدن زاويه ميل مدار زمين در هر سال، ميزان طول شب يلدا در حال کم شدن است. البته در حدود ۰.۰۵ ثانيه در يک سال است که در ۱۰۰ سال به حدود ۵ ثانيه (کاهش طول شب يلدا) می رسد. با توجه به اثرات جوّی در طلوع و غروب خورشيد، اين کاهش چندان محسوس نيست.

به عنوان مثال در زير طول شب يلدا را در مرکز ايران برای چند سال مختلف مشاهده می کنيد:
زمان طول شب یلدا
يلدای ۱۹۰۰ ۱۴ ساعت و ۵ دقیقه و ۵۰ ثانيه

يلدای ۲۰۰۰ ۱۴ ساعت و ۵ دقیقه و ۴۵ ثانيه

يلدای ۲۱۰۰ ۱۴ ساعت و ۵ دقیقه و ۴۰ ثانيه

به وضوح دیده می شود بین کوتاهترین شب در ایران (نزدیک چابهار) و بلندترین شب در ایران (شمال ماکو) حدود ۷۰ دقیقه اختلاف است. البته در اين شب، طول شب در نیم کره جنوبی، تقریباً نصف طول شب ما در نیم کره شمالی است! در اين جدول ديده می شود ساکنان مناطق شمالگان نظیر لولیا در سوئد، در این سرمای زمستان کمتر از ۳ ساعت روز خواهند داشت!

عده ای از گذشتگان اعتقاد دارند شب یلدا، شب زایش خورشید و یا شب عروسی ماه و خورشید است. برای همين در کشور ما بر اساس يک سنت قديمی، اين شب را با برگزاری مراسمات مختلف و شب نشينی گرامی می دارند. امسال شهادت امام زين العابدين را که به روايتی که با ۳۰ آذر ۱۳۹۰ (آخرين روز پایيز) مصادف است، در آستانه شب يلدا قرار دارد که پيشاپيش به همگی تسليت عرض می کنيم.