محله يهوديان در شهر گلپايگان جداگانه و در قسمت جنوبي مسجد جامع و متصل به بازار محله بوده است. يهوديان بيشترشان به مشاغل بزازي و تجارت انواع پارچه و خريد و فروش عتيقه جات و خرمهره و داروهاي گياهي و سنتي و امور پزشكي اشتغال داشتند . برخي از خانواده هاي فقير يهودي در تهيه و فروش مشروبات الكلي دست داشتند...
توحيد نيكنامي
?
از اين كه يهوديان از چه زماني در گلپايگان ساكن بوده اند ? اطلاع صحيحي در دست نيست . از شرح مسافرت هاي خاخام بنيامين بن جناح (به مدت 9 سال 1164 تا 1173 ميلادي) به سرزمين ايران چنين بر ميآيد كه قرن دوازدهم در ايران كمتر شهر مهمي وجود داشته كه عده اي از يهوديان در آن مسكن نكرده باشند ? زيرا براي يهوديان هم مانند مسلمين حتي در امر مسافرت تسهيلاتي از طرف همكيشان خودشان فراهم مي شده است (بنيامين بسياري از شهرهاي بزرگ ايران را توصيف كرده است و راجع به همدان نوشته كه در اين شهر حدود سي هزار يهودي م?وي دارند. وجود مقبره استر و مردخاي در محله سابق يهوديان كه زيارتگاه آنهاست ? م?يد اين مطلب است . در اصفهان هم حدود پانزده هزار و در شيراز يكصد هزار يهودي زندگي مي كردند.)
جمعيت يهود در گلپايگان را قبل از مهاجرت حدود هشت تا ده هزار نفر حدس مي زنند. محله يهوديان در شهر گلپايگان جداگانه و در قسمت جنوبي مسجد جامع و متصل به بازار محله بوده است . يهوديان بيشترشان به مشاغل بزازي و تجارت انواع پارچه و خريد و فروش عتيقه جات و خرمهره و داروهاي گياهي و سنتي و امور پزشكي اشتغال داشتند . برخي از خانواده هاي فقير يهودي در تهيه و فروش مشروبات الكلي دست داشتند . بعضي از اطبا معروف يهودي به نامهاي حكيم هارون و حكيم رواقي ( ميرزا بابا?ي ) علاوه بر مساله طبابت و معالجه مرض ? انسان هاي قانع و با شرفي بودند. در خمين حكيم شعبان كه از متخصصان و جراحان معروف چشم بود? از نقاط مختلف ايران ارباب رجوع داشت. تعدادي ديگر حكيم يهودي نيز در گلپايگان و خمين و خوانسار وجود داشتند.
تعداد زيادي از يهوديان نيز به امر كشاورزي و دامداري مشغول بودند فرهنگ يهوديان به طور گسترده در شهر گلپايگان ترويج يافته بود بطوري كه اغلب آيينهاي مذهبي و جشنهاي مربوط به اين قوم دراين شهر برگزار ميشد. در حال حاضر هيچ يهودي در گلپايگان زندگي نمي كند اما آثاري از اماكن مسكوني و عبادتگاههاي آنان كه اغلب به صورت مخروبه ميباشد در گوشه و كنار شهر وجود دارد.