وارثان شریعتی و تلاش برای حفظ محیط زیست سرزمین مادری
حسین عبیری گلپایگانی- فعال محیط زیست
روز چهار شنبه اول آذر ماه برای گرامیداشت یاد معلم شهید پیش از انقلاب، دکتر علی شریعتی در دانشگاه تربیت مدرس در سمپوزیوم با موضوعیت "اکنون ما و شریعتی" شرکت کردم که به مناسبت چهلمین سالگرد رحلت آن مرحوم برگزار میشد و در کنار این نشست یک نمایشگاه کتاب از آثار ایشان نیز بر پا بود که بنده در هنگام بازدید از نمایشگاه کتاب برای چند دقیقهای با آقای دکتر هاشم آغاجری (آقاجری) هم کلام شدم. در این گفت وگو چند دقیقهای ایشان به مورد جالبی اشاره کردند که چند وقتی بود بنده پی گیر آن بودم، ایشان گفتند شما که فعال محیط زیست هستید چه بهتر که کتابهای معلم انقلاب دکتر شریعتی را مطالعه کنید و آنجا که در نوشتههای استاد به نکات زیست محیط اشاره کردند را استخراج کنید و در مورد محیط زیست از نگاه دکتر شریعتی نیز جلسات و نشستهای هم اندیشی برگزار کنید.
خوشبختانه از خردادماه امسال که بنده با جناب دکتر احسان شریعتی فرزند و وارث گرامی معلم شهید از نزدیک آشنا شدهام، از ایشان خواستهام که در کنار پژوهش و فعالیتهای علمی و در حین معرفی آثار مرحوم دکتر شریعتی به مردم، اگر برای ایشان ممکن است در حوزه محیط زیست نیز فعال شوند که خوشبختانه ایشان با روی باز از این موضوع استقبال کرد و روز 22 مهر ماه امسال ایشان (دکتر احسان شریعتی) میهمان بیست و هشتمین گفت و گوی پردیسان بودند با موضوع:
موضوع محیط زیست در حال احیاء یا احتضار؟امروز گزارشی از این نشست را میخوانیم:
احسان شریعتی: توسعه بدون توجه به محیط زیست محصول مدرنیته ناقص در ایران است
احسان شریعتی با اشاره به اینکه هماهنگی و وحدت بین انسان و طبیعت در آموزههای ملی و مذهبی ایرانیان ریشه دارد، نسبت به تناقضات رفتاری و اندیشهای در جامعه ایران انتقاد کرد و گفت: جامعه ما از مدرنیته ناقص و از ضعف بینش مدنی و محیط زیستی رنج میبرد و نیازمند یک انقلاب غیر خشونتآمیز علیه خشونت است؛ انقلابی که باید در درون خود ما صورت گیرد تا به تعریفی جدید در مورد نسبت انسان به هستی برسیم.
به گزارش ایسنا: احسان شریعتی با این مقدمه که به تفکر و اندیشیدن در مورد محل زندگی نیاز داریم، گفت: فلسفه بنا به موضوعش به هستی میاندیشد، بنابراین باید بنیادیترین اندیشه نسبت به سایر رشتهها باشد، اما متاسفانه در کشور ما از زمان ملاصدرا و ملاهادی سبزواری، دیگر فیلسوف بزرگ جهانشمولی نداشتیم و بیشتر استادان و شارحان فلسفه داشتیم، نه فیلسوف به معنای متفکری که عالمگستر بیاندیشد.
وی با اشاره به اینکه در جنبشهای اجتماعی که از ابتدای مشروطه داشتهایم به لحاظ جهانبینی و عمق فلسفی فقیر بودهایم، اظهار کرد: این جنبشهای اجتماعی گاهی حتی بینش راهنمای عمل نداشتند و بیشتر به دنبال خواستههای سیاسی مثل عدالتخانه بودند. واقعیت این است که نهضتهایی که ایجاد میشوند به یک تعمق و تأمل بنیادین نیاز دارند تا پایدار باشند و در غیاب یک چشمانداز نظری، سطحی و شکننده میشوند.
این استاد فلسفه تاکید کرد: جنبش دفاع از محیط زیست در غرب نیز جنبش نوپا و جوانی است و طبیعی است که این بینش در کشور ما هم در میان روشنفکران کم باشد و در میان مسئولان و سیاستگذاران کمتر و در میان نیز به مراتب کمتر باشد. این وضعیت باعث شده امروز با یک فاجعه رو به رو باشیم که اگر انفجاری هم نباشد انسدادی است.
شریعتی با تاکید بر اینکه وضعیت انسداد ناشی از سیاستهای کلانی است که در سده گذشته، در نظام گذشته و فعلی تعقیب شده است، گفت: در حوزه محیط زیست دو نگاه و رویکرد وجود دارد. رویکرد اول بدبینانه است که در آن امیدی به آینده وجود ندارد و شرایط اصلاحپذیر نیست، اما در رویکرد دوم امید به تغییر شرایط و اصلاح وضعیت وجود دارد. نگاهی که من خودم هم به آن اعتقاد دارم و به تغییر شرایط امیدوار هستم. چون جامعه ما یک جامعه جوان است و دارای نیرویی است که میتواند وضعیت فعلی را تغییر دهد؛ به شرط آنکه بتوان از این نیروی جوان حمایت کافی کرد.
راهکارهای برونرفت نیاز به مبانی دارد
این فلسفه پژوه افزود: فراتر از نگاههای خوشبینانه و بدبینانه باید یک نگاه واقع بینانه نیز نسبت به شرایط داشته باشیم تا بدانیم چطور میتوان در شرایط فعلی راههای برون رفت را پیدا کرد. البته هر راهکار برونرفتی را در پیش بگیریم احتیاج به مبانی داریم.
شریعتی با بیان اینکه یکی از موانع برای برون رفت از شرایط کنونی محیط زیست بحث فرهنگی است، گفت: پرسش اصلی این است که چرا با توجه به اینکه در آموزههای ملی ما، یک نگاه احترام آمیز نسبت به طبیعت و بوم زیست وجود دارد، چنین روندی در برخورد با طبیعت و محیط زیست اتخاذ شده و وضعیت محیط زیست کشورمان به چنین شرایطی رسیده است؟
هماهنگی بین طبیعت و انسان در فرهنگ ملی
وی در ادامه با اشاره به برخی مصادیق در فرهنگ ملی و مذهبی ایرانیان در زمینه ضرورت توجه و احترام به محیط زیست گفت: برای مثال در اوستا ستایش انسانها از ستایش جانوران، آبها و گیاهان جدا نیست و همه پدیدههای طبیعی هم ردیف یکدیگر ستایش میشوند. در ایران باستان شاهد آن هستیم که طبیعت و پدیدههای آن شخصیت دارند و هماهنگی بین انسان و پدیدههای طبیعی وجود دارد؛ به طوریکه در اشعار فردوسی میبینیم که در سوگ سیاوش خورشید و درختان نیز سیاهپوش میشوند و سوگواری میکنند.
این فیلسوف با اشاره به اینکه هماهنگی بین انسان و پدیدههای طبیعی در اسلام و در جهانبینی توحیدی نیز وجود دارد، گفت: در قرآن بیش از 500 بار به طبیعت و یادگیری از طبیعت اشاره شده است. همچنین شاهد آنیم که در ادبیات عرفانی نیز هماهنگی بین "انسان و طبیعت"، بین "ماده و وجود" وجود دارد.
درک ناقص از مدرنیته منشأ تناقضگویی در ایران
این فلسفه پژوه با تاکید بر اینکه بین قول، فعل، خواست و عمل در جامعه ما تناقض وجود دارد، گفت: در شرایط کنونی بین سنت و فرهنگ با عمل دچار تناقض هستیم و سوالی که پیش میآید این است که منشأ این تناقضها چیست؟ از نظر من یکی از منشأها درک غلط از مدرنیته است که خود روشنفکران و مدرنیستها در این درک و تلقی غلط از مدرنیته نقش داشتند. دریافتی که روشنفکران از مدرنیته داشتند به گونهای بود که به تجدد آمرانه در دوره پهلوی تبدیل شد و رشد درون زای مدرنیته _که در اروپا اتفاق افتاده بود_ در ایران صورت نگرفت.
شریعتی افزود: در اروپا بعد از انقلاب صنعتی انقلاب سیاسی و حقوقی پیش آمده و ابعاد مدرنیته به طور هماهنگ پیش رفت، اما در کشور ما مدرنیزاسیون تنها از بعد نظامی و فنی رشد کرد و این تحولات با رشد نظری و عملی مدرنیته و رشد آزادی و حقوق شهروندی همراه نشد. در نتیجه مدرنیته ناقص و به اصطلاح ضایعاتساز وارد کشور ما شد.
شریعتی با اشاره به اینکه وضعیت محیط زیست در کشور ما بسیار وخیم است، گفت: آگاهیهای محیط زیستی در سیستم آموزشی ما وجود ندارد و حتی حساسیت عمومی نسبت به ابتداییترین مسائل حوزه بهداشت وجود ندارد چه برسد به مسائل کلان محیط زیست. بنابراین فعالان محیط زیست باید روی این موضوع متمرکز باشند. همچنین باید یک بسیج برای حفظ نیروهای سالم و جوان در حاکمیت به منظور آگاهی رسانی و آموزش مسائل محیط زیست صورت گیرد.
این فلسفه پژوه در ادامه با اشاره به اینکه بوم زیست کشور ما در چهار عنصر آب، هوا، خاک و انرژی دچار آسیب است، گفت: جامعه ما نیاز به یک جهاد، بسیج و انقلاب دارد. انقلابی غیر خشونت آمیز علیه خشونت؛ انقلابی که باید در درون خود ما صورت گیرد تا به تعریفی جدید نسبت به هستی برسیم.
شریعتی در پایان در پاسخ به پرسش یکی از شرکت کنندگان در مورد دلیل منفعل بودن جامعه روشنفکری ایران در برخورد با مشکلات محیط زیستی اظهار کرد: روشنفکران سایر امور به ویژه امور سیاسی را در اولویت میبینند و محیط زیست در اولویت آنها قرار ندارد.
اين مطلب تاکنون 7992 بار مشاهده شده است.مطالب مرتبط با مهندس حسین عبیری گلپایگانی وارثان شریعتی و تلاش برای حفظ محیط زیست سرزمین مادری
| | |