سند تاریخی پنج هزار ساله گاو سیستانی، پیکره گاوهایی از جنس سنگ لاجورد است که در آخرین کاوشهای باستان شناسی در منطقه باستانی شهر سوخته سیستان به دست آمده است.

گاو سیستانی یکی از نژادهای کم نظیر در ایران

در این رابطه یکی از محققان موسسه تحقیقات علوم دامی کشوردر کرج با هشدار درمورد احتمال انقراض نژاد گاو سیستانی گفت: اگر روند بی توجهی فعلی ادامه یابد بدون شک نژاد این گاو اصیل بومی ازبین خواهد رفت، همانگونه که اکنون دیگر اثری از نژاد گاو گلپایگان در کشور نیست.

حسن فضائلی افزود: جای تعجب و تاسف است که ما به داشته های خود ازجمله گاو سیستانی که در بدترین و سخت ترین شرایط زیست می کند توجه نداریم .

وی ادامه داد: گاو سیستانی نژادی است که بازدهی شیر و گوشت آن از گذشته زبانزد بوده اما مشخص نیست با وجود این مزایا چرا درصدد وارد کردن نژاد گاوهای خارجی هستیم.

وی اظهار داشت: از گذشته های دور تمام کسانی که قصد پرواربندی گاو داشتند به سراغ نژاد گاو سیستانی می رفتند زیرا تحقیقات نشان می دهد گاو بومی سیستان بدون اصلاح نژاد قادر است روزانه 10 تا 15 لیتر شیر مرغوب و غلیظ تولید کند و افزایش وزن این گاو نیز به یک هزار و 500 گرم تا یکهزار و 800 گرم در روز می رسد.

وی گفت: این درحالی است که از یکی دو دهه پیش تاکنون از آمار 100هزار راسی گاو سیستانی چیزی باقی نمانده به نحوی که وقتی واحد موسسه تحقیقات علوم دامی تصمیم گرفت برای حفظ نسل این گاو شماری از آنها را جمع آوری کند به سختی توانست یکی دو گله چند صدتایی از آنها را گردهم آورد.

وی، خشک شدن دریاچه هامون را از دلایل کم شدن جمعیت گاوهای سیستانی دانست و افزود: برای حفظ نسل این گاو با همکاری موسسه تحقیقات علوم دامی حدود 50 راس از آنها به شهرستان دزفول انتقال یافته تا با استفاده از پس مانده های محصولات کشاورزی از جمله نیشکر تغذیه شوند، هرچند این تعداد بسیار ناچیز است.



این محقق ادامه داد: اینکه گاو سیستانی در اقلیمی خشک، گرم و طاقت فرسا فقط با خوردن نی در نیزارهای هامون، بازده بالایی در تولید شیر و گوشت دارد، مزیت کم نظیری است که باید ارزش آن را دانست و طبیعی است که درصورت رسیدگی و اصلاح نژاد می تواند از نظر اقتصادی و ایجاد اشتغال و نیز خودکفایی نقش موثری در منطقه و کشور ایفا کند.

فضائلی گفت: موسسه تحقیقات علوم دامی تاکنون در بخش تحقیق و پژوهش تمام تلاش خود را برای حفظ نژاد گاو سیستانی انجام داده که جمع آوری و نگهداری بیش از 20 هزار «دز اسپرم» این گاو از آن جمله است، اما علاج واقعه به دست مسوولان و نهادهای اجرایی کشور است که امیدواریم حساسیت لازم را در این خصوص داشته باشند.

وی حمایت از دامداران منطقه و تامین خوراک گاوهای سیستانی در محل، انتقال بخشی از آنها به دیگر مناطق ازجمله جیرفت که دارای پس مانده های محصولات کشاورزی هستند و جدی گرفتن اینکه نسل این گاو بومی رو به نابودی است را از جمله راهکارهای حفظ نژاد گاو سیستانی برشمرد.

به باور این محقق، آنچه تاکنون درمورد نژاد گاو سیستانی صورت گرفته با توجه به روند فزاینده روبه کاهش جمعیت این نوع گاو بسیار اندک است و مبادا روزی به فکر حفظ نژاد این گاو که با جغرافیا و اقلیم این منطقه از کشور همگونی و همخوانی دارد بیفتیم که دیگر دیر شده باشد.

منابع تغذیه گاو های سیستانی از بین رفته است

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه تداوم خشکسالی ها از تعداد این نژاد در سیستان کاسته است گفت: مهاجرت دامداران سیستانی به دلیل خشکسالی بی سابقه در دریاچه هامون موجب شده است تا پرورش گاو سیستانی به میزان یک سوم کاهش پیدا کرده و این نژاد مقاوم به گرما و توفان در معرض انقراض قرار گیرد.

قربان علی موحدنیا گفت: آمار دقیقی برای تعداد دام سیستانی وجود ندارد اما از تعداد 120 هزار راس گاو سیستانی در گذشته تخمین زده می شود که تنها تعداد 30 هزار دام در سطح منطقه و به صورت پراکنده موجود باشد.

موحدنیا افزود:نیزار های دریاچه هامون یکی از منابع اصلی تغذیه گاو سیستانی به شمار می آید که در چندین سال گذشته به دلیل خشکسالی در دریاچه هامون و از بین رفتن این منبع غذایی آسیب جدی به صنعت دامپروری در منطقه وارد شده است.

گاو سیستانی به گرما و طوفان مقاوم است

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اشاره به این مطلب که نژاد گاو سیستانی یکی از نژادهای برتر کشور است و با شرایط خاص سیستان از جمله گرما و توفان سازگار و مقاوم است ادمه داد: یکی از خصوصیات ژنتیکی این دام ،ضریب تبدیل بالا است که به ازای مصرف 8 کیلو مواد غذایی یک کیلو افزایش وزن دارد.

وی گفت: گاو سیستانی به دلیل مقاومت در مقابل بماری های منطقه ای ،در صد کم سخت زایی و تطابق با عوامل محیطی نقش مهمی در اقتصاد خانواده های روستای ایفا می کند.

وی با بیان اینکه گاو سیستانی یکی از نژادهای دام گوشتی کشور محسوب می شود افزود: با وجود هوای گرم و وزش باد های 120 روزه سیستان همراه با توفان شن و ماسه این نژاد مقاومت و سازگاری مناسبی با شرایط محیطی داشته و تولید قابل توجهی حتی با وجود کمبود علوفه دارد.



زمینه حمایت و مشارکت دامداران منطقه باید فراهم شود

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در اختیار گذاشتن امکانات و تسهیلات لازم به دامداران سیستانی را به منظور حفظ نسل این نژاد بومی ضروری دانست و گفت: برای توسعه و حفظ نژاد گاو سیستانی باید با فراهم ساختن امکانات لازم زمینه جذب و مشارکت دامداران منطقه فراهم شود.

قربان علی موحدی نیا افزود: در حال حاضر دامداران استان به دلیل خشکسالی نیازمند کمک و مساعدت مالی به منظور تهیه و خریداری و علوفه هستند.

وی با بیان اینکه جهاد کشاورزی طرح بهسازی و نوسازی جایگاه دام ها را در دستور کار قرار داده است افزود: طرح اصلاح نژاد ، تکثیر و توزیع گاو سیستانی با روش هسته باز نیز از جمله اقدامات این سازمان به منظور حفظ نژاد گاو سیستانی توسط مرکز تحقیقات سیستان است.

موحدی نیا همچنین از اجرای طرح جامع حفظ و توسعه دام های منطقه با اولویت نژاد گاو سیستانی خبر داد و گفت: با تامین اعتبار برای اجرای این طرح در اینده ای نزدیک اشتغالزایی ، توسعه و تولید گاو سیستانی در منطقه به صورت جدی دنبال خواهد شد